Asset Publisher Asset Publisher

Tu Natura i Kultura

Obszar sąsiadujący z Puszczą Bukową zamieszkiwany był już od 8 –10 000 lat p. n.e. lecz było to osadnictwo sporadyczne i rozproszone. Początki stałego osadnictwa datuje się na okres środkowego brązu (1200 –1000 lat p.n.e.). Słowianie, którzy zasiedlili ten teren we wczesnym średniowieczu założyli w rejonie Puszczy kilka warownych grodów, których pozostałości można podziwiać do dziś. Początek intensywnego zagospodarowania tego obszaru wiąże się z działalnością klasztoru Cystersów, założonego w roku 1173 w pobliskim Kołbaczu.

Kołbacz - kościół i dom Konwersów. Fot. Z. Pajewski

Kołbacz - domek opata. Fot. Z. Pajewski

Mnisi wprowadzili tu nowe, intensywne formy gospodarowania. Rozwinęli na bardzo dużą skalę  hodowlę i uprawę roli, przetwórstwo i rzemiosło. Posiadali rozległe kontakty handlowe. Drewno bukowe aż do końca XVIII wieku miało zastosowanie głównie jako opał oraz surowiec do produkcji węgla drzewnego, smoły i potażu – produktów bardzo ważnych dla ówczesnego przemysłu. Lasy bukowe (szczególnie na łatwiejszych w uprawie terenach równinnych) podlegały karczowaniu z racji lepszej jakości gleb, na których rosły. W rezultacie rozwoju osadnictwa, intensywnej gospodarki rolnej, rozwoju rzemiosła i przemysłu, duże połacie Puszczy zostały wykarczowane. Na pozostałych wypasano bydło i trzodę chlewną Wraz z końcem średniowiecza Puszcza Bukowa zamieniła się w mozaikę większych kęp leśnych, przedzielonych rozległymi obszarami zadrzewień, pastwisk i gruntów ornych. Na jej północnych obrzeżach dokonywano wielkich wyrębów na potrzeby hut, kuźni i papierni, których działalność wymagała ogromnych ilości potażu, węgla drzewnego i smoły drzewnej.

Po kasacie klasztoru cystersów w roku 1535 Puszcza Bukowa stałą się domeną książęcą, objętą regulacjami ograniczającymi jej użytkowanie. W efekcie reform Fryderyka Wielkiego (1740–1786) za zasadę przyjęto zachowanie powierzchni lasów i maksymalizację zysków. Powstała rządowa służba leśna, rozpoczęto zalesienia najuboższych gruntów rolnych, zwiększono nadzór nad lasami prywatnymi. Eksploatacja drzewostanów puszczy rozpoczęła się z końcem XVIII w. Rosło pozyskanie drewna, prowadzono odnowienia lasu, w trakcie których na dużą skalę wprowadzono zamiast buka - dęba, sosnę i świerka. Na graniczących z Puszczą gruntach zaczęło rozwijać się budownictwo mieszkaniowe i przemysł. Dla zbudowanej w 1862  r. cementowni w Zdrojach rozpoczęto eksploatację złoża margli. Zalane w 1925 roku wyrobisko starej kopalni tworzy dziś niezwykle malownicze Jezioro Szmaragdowe.

Jezioro Szmaragdowe. Ze zbiorów Mirosława Wacewicza

Zanim powstało Jezioro Szmaragdowe. Ze zbiorów Mirosława Wacewicza

Jezioro Szmaragdowe dziś. Fot. M. Wacewicz

Wiosną 1945 roku wokół Puszczy toczyły się bardzo ciężkie walki. Południowe przedmieścia Szczecina zostały niemalże całkowicie zniszczone. W miejscu największych zniszczeń usuwano ruiny, a grunty te wraz z połaciami gruntów porolnych podlegały planowanym zalesieniom. Na gruntach tych las powstawał również samoistnie.